Niet alleen literair: de vergeten kracht van leesplezier
Voor prachtige, literaire kinderboeken hoor je regelmatig bewondering in het boekenvak. Ze worden geprezen in podcasts, genomineerd voor Griffels en zijn vaak prominent aanwezig in bibliotheken. En dat begrijp ik — want wie wil er nou níét dat een kind diep geraakt wordt door een goed boek?
Soms vertellen mensen me dat hun kind life changing is geraakt door zo’n verhaal. Een bibliothecaresse vertelde laatst hoe haar zoon zichzelf herkende in een boek dat ze via een podcast had ontdekt. Dat raakt me oprecht. Want dat ene boek heeft voor dat kind écht iets betekend. En natuurlijk is dat waardevol.
Maar juist in zulke gesprekken voel ik een knelpunt dat ik hier voor het eerst wil benoemen.
Het lijkt alsof vooral literaire boeken ertoe doen
Wij werken met kinderboeken die kinderen aan het lachen maken, die verwonderen, die nieuwsgierigheid oproepen. Geen zwaar symbolisch verhaal, maar een toegankelijk avontuur met een kleurrijke presentatie, een afgerond plot en een tikje eigenwijsheid. Zoals ik (Nanda) vroeger Roald Dahl las, en met plezierprikkels lach te giechelen in mijn kinderbed. Die energie probeer ik met de serie Plaza Patatta door te geven.
Toch merk ik dat deze vorm van kinderboeken — die speels, vrolijk, spannend en helder zijn — zelden op het podium komt.
Maar plezier is óók krachtig
Internationaal onderzoek toont aan dat kinderen veel meer gaan lezen als ze mogen kiezen voor herkenbare, humoristische en avontuurlijke boeken. In het Verenigd Koninkrijk lezen kinderen gemiddeld 20 boeken per jaar — en dat zijn dan vaak boeken van Jeff Kinney of Marcus Rashford, niet per se van literaire auteurs.
In Nederland blijkt uit onderzoek van Bibliotheek op School dat juist een gevarieerd aanbod met aandacht voor leesplezier leidt tot betere leesvaardigheid én meer motivatie om te blijven lezen.
Toegankelijkheid is dus niet het tegenovergestelde van kwaliteit. Het is de brug ernaartoe.
Een vriendelijke vraag aan het boekenvak
We begrijpen waar de voorkeur voor literaire kinderboeken vandaan komt. Ze zijn mooi vormgegeven, zorgvuldig geschreven, vaak met belangrijke thema’s. Maar we willen pleiten voor een breder perspectief. Voor het besef dat leesplezier óók diepe impact kan hebben — maar dan via een andere route. Via herkenning, verwondering, humor, spanning.
Er zijn kinderen die ontroering vinden in een stilistisch meesterwerk — maar er zijn er nog véél meer die schateren, griezelen of zich verwonderen bij een boek dat ze niet konden wegleggen. Dáár ontstaat vaak de liefde voor lezen.
Laten we het allebei vieren
Wat ons betreft hoeft het niet óf-óf te zijn. Literaire kinderboeken mogen blijven schitteren. Maar laten we daarnaast ook ruimte geven aan boeken die kinderen direct raken. Die ze lezen in de klas, in bed, op de bank — zónder dat iemand hen eraan moet herinneren dat lezen ‘belangrijk’ is.
Want dat is het mooie van kinderboeken: ze kunnen vele poorten openen. Niet alleen die van diepe reflectie, maar ook die van speelsheid, humor en ontdekkingsdrang.
Kinderboekenseries worden vaak onderschat
Er is een hardnekkig misverstand dat kinderboekenseries minder waardevol zouden zijn dan op zichzelf staande boeken. Toch blijkt uit jarenlang leesonderzoek dat juist series kinderen aan het lezen houden. Ze kennen de personages al, weten wat ze kunnen verwachten, en willen verder in het verhaal. Denk aan hoe kinderen verslingerd kunnen raken aan Plaza Patatta, De Waanzinnige Boomhut, of Dagboek van een Muts. Deze boeken zijn geen afleiding van ‘echte literatuur’ — ze zijn vaak dé aanleiding om überhaupt te gaan lezen.
Leesgedrag verandert, dus ons aanbod moet mee
We leven in een tijd waarin kinderen opgroeien met constante prikkels. Sociale media, korte filmpjes en games concurreren rechtstreeks met boeken. Dat betekent dat ons aanbod in kinderboeken aantrekkelijk en visueel moet zijn, zonder aan inhoud in te boeten. Een boek mag best een feestje zijn om op te pakken. Kleurrijke omslagen, illustraties, speelse taal en humor helpen kinderen om te kiezen voor een boek — en daarna vanzelf verder te lezen. Als we daar geen ruimte voor maken, verliezen we een hele generatie lezers.
Wat kunnen scholen en bibliotheken doen?
In schoolbibliotheken en klaslokalen zien we vaak dezelfde titels opduiken: boeken die prijzen hebben gewonnen of die als ‘belangrijk’ worden bestempeld. Dat is begrijpelijk, maar niet altijd motiverend voor alle kinderen. Wat, als we het aanbod zouden verrijken met boeken die kinderen zélf graag kiezen? Door populaire boekenseries structureel een plek te geven in het lesprogramma? Leesbevordering gaat niet alleen over moeilijkheidsgraad, maar over leeservaring. Een boek dat gelezen wordt, is altijd krachtiger dan een boek dat ‘goed’ is, maar ongelezen blijft liggen. Daarom hebben wij ons leesproject gebouwd rond een serie die leuk is voor iederéén in de klas!
Links:
Plaza Patatta